Działaj Lokalnie IX 2015 w Zaleszanach

opublikowano w: Aktualności | 0

„PATRON WZBURZONEJ WODY”
– estetyka i historia razem na rzecz tożsamości naszej

O samej inicjatywie

Pomysł renowacji zniszczonej przez czas i warunki pogodowe kapliczki zrodził się z inicjatywy mieszkańców gminy Zaleszany, którzy czuli potrzebę jej ratowania. Patronat nad grupą liderów społecznych objęło przy realizacji tej inicjatywy Stowarzyszenie Przyjaznych Edukacji „Horyzont” w Zbydniowie. Projekt przybrał nazwę „Patron wzburzonej wody” – estetyka i historia razem na rzecz tożsamości naszej. Pomysł odnowienia figury Świętego Jana Nepomucena oraz zagospodarowania przestrzeni publicznej dookoła niej zyskał aprobatę i został zrealizowany w ramach Programu Działaj Lokalnie IX 2015 finansowanego ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce oraz Ośrodek Działaj Lokalnie Fundacji Fundusz Lokalny SMK.

Prócz działań związanych z renowacją obiektu w ramach projektu, zagospodarowano przestrzeń publiczną dookoła kapliczki. Została również odbudowana i odmulona stara, nieczynna studnia, w której niegdyś – jak wspominali najstarsi mieszkańcy Zaleszan –  była najlepsza do picia woda. Wielu z nich uważało, że to właśnie cudowny wpływ Świętego Jana Nepomucena nadawał jej niepowtarzalny smak. Dodatkowo zamontowano tzw. „żuraw”, dzięki któremu i dziś można zaczerpnąć czystej, źródlanej wody.

Kapliczka usytuowana jest przy drodze powiatowej – trasie bardzo często wybieranej przez rowerzystów. Z myślą o mieszkańcach oraz przejeżdżających turystach przy kapliczce postawiono ławki, zbudowano także schody, po których można zejść ze ścieżki rowerowej i wysypaną żwirem alejką podejść pod kapliczkę. Obok obiektu usytuowano tablicę edukacyjną mówiącą m.in. o historii powodzi z dawien dawna nawiedzających ten region oraz zapoznać się z informacjami o samym św. Janie Nepomucenie. Tekst zamieszczony na tablicy został opracowany na podstawie nagrodzonych prac konkursowych nadesłanych przez uczniów Publicznych Gimnazjów w Zbydniowie oraz Zaleszanach.

O partnerstwie

Projekt ten nie zostałby zrealizowany bez udziału partnerów: Parafii pod wezwaniem Świętego Mikołaj Biskupa w Zaleszanach, Rady Sołeckiej wsi Zaleszany, Gminy Zaleszany, Ochotniczej Straży Pożarnej w Zaleszanach oraz lokalnych biznesmenów.

O historii miejsca

Gmina Zaleszany położona jest na terenach zalewowych dwóch dużych rzek nizinnych: Sanu i Łęgu. Teren charakteryzuje duża liczba starorzeczy, zakoli oraz naturalnych zbiorników wodnych. Główną arterię wodną stanowi rzeka San, która otacza gminę od strony wschodniej i północnej. Na przestrzeni dziejów San wielokrotnie zmieniał swój kierunek, łącząc swe wody z wodami Wisły w różnych punktach. Po takich zmianach pozostały jedynie stare stanowiska rzeki w okolicach Gorzyc, Motycza Szlacheckiego, Skowierzyna i Wrzaw potocznie zwane „starymi sanowiskami”. Przemieszczanie się tras rzecznych było zjawiskiem ciągłym, dokonującym się poprzez stopniowe rwanie brzegów, podczas żywiołowych wylewów zdarzających się przed obwałowaniem brzegów Sanu. Brak właściwych umocnień sprawiał, że rzeka rozlewała się bezładnie. Miejscowości: Zaleszany, Wólka Zaleszańska, Berdechów i Skowierzyn położone są wzdłuż lewego brzegu Sanu, który na tym odcinku kończy swój bieg, uchodząc do Wisły. Sąsiedztwo Sanu stwarzało dla tamtejszych mieszkańców wielkie zagrożenie powodziowe.

Do największej powodzi doszło  12 marca 1888 r. Spiętrzenie kry na Wiśle w okolicy Witkowic spowodowało zatrzymanie lodu na Sanie na długości kilku kilometrów – aż do Wólki Turebskiej, a w konsekwencji przerwanie wałów przeciwpowodziowych. Woda wlała się starorzeczami na tereny zamieszkałe i zaczęła płynąć w kierunku Wrzaw.
W ten sposób zalane zostały wszystkie miejscowości wzdłuż rzeki San – począwszy od Turbi, przez Zbydniów, Dzierdziówkę, Zaleszany, Wólkę Zaleszańską, Berdechów, Skowierzyn, Motycze Szlacheckie, kończąc na Wrzawach.

Woda przez jedenaście dni utrzymywała się na terenach opisanych powyżej. Zniszczeniu uległy gospodarstwa domowe, część drewnianych domów została porwana z nurtem rzeki. Zginęły także zwierzęta hodowlane, a zasiewy ozime nie dały w późniejszym czasie plonu, co spowodowało brak pożywienia. Zatopione osady zaopatrywano w chleb i sól, przewożąc towary na zaimprowizowanych statkach.

Mieszkańcy, wsparci przez lokalne władze, próbowali się chronić poprzez budowanie domów na wyższych terenach, usypywanie wałów, regulację rzeki. Jednak w chwilach zwątpienia człowiek szukał nadziei przede wszystkim w Bogu. Jednym z takich przejawów było budowanie kapliczek św. Jana Nepomucena – patrona chroniącego dobytek od powodzi. Kult św. Jana na tych terenach był bardzo żywy, świadczą o tym kapliczki wzniesione
we Wrzawach, Majdanie Zbydniowskim, Charzewicach, Rozwadowie, kiedyś także
w Zbydniowie.

Należy wspomnieć, iż św. Jan Nepomucen urodził się w Pomuku, niedaleko Pragi, około 1350 roku. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1370 r., kiedy był już klerykiem pracującym jako notariusz w kurii biskupiej w Pradze. Jako wikariusz generalny, w imieniu arcybiskupa mocno przeciwstawiał się posunięciom króla Czech Wacława IV Luksemburczyka, który prowadził hulaszczy tryb życia i znany był z niechęci do papieża. Król, chcąc ograniczyć władzę arcybiskupa, postanowił utworzyć nowe biskupstwo, mianując swojego kandydata. Stanowcze działania Jana spowodowały, że plan nie został zrealizowany. Król podstępnie zaprosił arcybiskupa z kurią do swojego zamku, gdzie doszło do aresztowania Jana i jednego z prałatów. Pozostałych puszczono wolno. Obaj kapłani zostali poddani torturom, po czym współtowarzysz niedoli Nepomucena został uwolniony. Dnia 20 marca 1393 roku wpółżywego Jana zrzucono z mostu do rzeki Wełtawy. Ciało męczennika zostało znalezione dopiero 17 kwietnia i pochowane tymczasowo w kościele św. Krzyża, a następnie przeniesione do grobowca pod katedrą św. Wita w Pradze.
W późniejszym czasie pojawiła się legenda podająca, że Jan zginął w obronie tajemnicy spowiedzi, gdyż jego penitentką była żona króla Wacława IV, który podejrzewał ją o zdradę.
19 marca 1729 r. papież Benedykt XIII dokonał kanonizacji Jana Nepomucena. Święty ów jest patronem Czech, księży, żeglarzy, flisaków, budowniczych mostów i młynarzy oraz orędownikiem podczas powodzi. Jego wstawiennictwu zawierzają się ludzie niesłusznie posądzani, oczerniani, obmawiani. Przychodzi także z pomocą spowiednikom
i spowiadającym się. W ikonografii jest przedstawiany w stroju kanonika – pelerynie
z kapturem, komży i sutannie oraz w birecie na głowie. W ręku trzyma krucyfiks i gałązkę palmową na znak męczeństwa – taki właśni wizerunek świętego znajduje się w zaleszańskiej kapliczce. Niekiedy święty trzyma zamkniętą kłódkę, zapieczętowaną kopertę lub palec na ustach, co symbolizuje tajemnicę spowiedzi, za którą prawdopodobnie oddał życie.

Kapliczka św. Jana powstała w Zaleszanach prawdopodobnie po wielkiej powodzi
w 1888 roku, brak jest jednak historycznych źródeł potwierdzających ten fakt. Pierwotnie była usytuowana po przeciwnej stronie drogi, a następnie została przeniesiona w obecne miejsce.

Zapraszamy do galerii zdjęć dokumentujących poszczególne etapy projektu patronwzburzonejwody.blogspot.com

Podziel się informacją za pomocą: