Organizacje pozarządowe – czy mają prawo współdecydować o kształcie prawa lokalnego

Organizacje pozarządowe – czy mają prawo współdecydować o kształcie prawa lokalnego?

Przeprowadzanie konsultacji społecznych – jednej z podstawowych form włączania obywateli do procesu prawotwórczego – jest obowiązkowe w odniesieniu do niektórych rodzajów aktów prawnych.

Obligatoryjny charakter ma na przykład konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji. Obowiązek ten nakłada na organy samorządowe art. 5 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UDPPiW). W związku z tym, pojawia się jednak pytanie: w jaki sposób organy samorządowe mają przekazywać organizacjom pozarządowym projekty uchwał do konsultacji? Tego – między innymi – problemu dotyczy wydany 17 listopada bieżącego roku wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach (sygn. IV SA/Gl 155/11).

Sprawa, w której zapadło omawiane orzeczenie, została wniesiona do WSA przez będącą stowarzyszeniem zwykłym Społeczną Radę Oświatową w K. Działalność tego stowarzyszenia polega na opiniowaniu i wnioskowaniu we wszystkich sprawach dotyczących oświaty i wychowania oraz chronieniu praw i godności uczniów lub słuchaczy, rodziców lub opiekunów prawnych, nauczycieli i pracowników oświaty. Rada Miasta K. przyjęła uchwałę w sprawie ustalenia opłat za świadczenia udzielane przez przedszkola, dla których organem prowadzącym jest miasto K. Stowarzyszenie wezwało radę do usunięcia naruszenia, wskazując, że uchwała została przyjęta z pominięciem ustanowionego w art. 5 UDPPiW obowiązku uprzedniego jej skonsultowania z lokalnymi organizacjami. Projektu uchwały nie przekazano do konsultacji w drodze ustalonej w uchwale Rady Miasta K. dotyczącej sposobu konsultowania projektów aktów prawnych z organizacjami pozarządowymi, to jest przez zamieszczenie treści projektu przez okres 14 dni na oficjalnej stronie internetowej Urzędu Miasta. Tym samym stowarzyszenie zostało pozbawione przysługującego mu uprawnienia do wyrażenia w toku konsultacji swojej opinii o projektowanych rozwiązaniach.

Rada Miasta w odpowiedzi na wezwanie oświadczyła, że projekt uchwały został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej. Podkreślono również, że „żaden przepis prawa, w tym uchwała Rady Miasta K. w sprawie szczegółowego sposobu konsultowania z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego projektów aktów prawnych (…) nie nakazuje w ramach konsultacji przekazywania tym organizacjom projektów uchwał.” Stowarzyszenie miało możliwość zapoznania się z treścią projektu, mogło też wyrazić swoją opinię na jego temat korzystając ze specjalnie uruchomionej strony internetowej, za pośrednictwem której – zgodnie z uchwałą o sposobach konsultowania projektów aktów normatywnych z organizacjami pozarządowymi – takie konsultacje mają się odbywać.

Wojewódzki Sąd Administracyjny, do którego trafiła skarga, przychylił się jednak do stanowiska prezentowanego przez stowarzyszenie. Jak czytamy w uzasadnieniu wyroku, w świetle przepisów UDPPiW „bez wątpienia samo umieszczenie projektu uchwały w Biuletynie Informacji Publicznej nie spełnia wymogu przedstawienia projektu uchwały do konsultacji organizacjom pozarządowym.” Rada mogłaby wprawdzie poinformować organizacje, że do czasu wydania przepisów wykonujących uchwałę określającą tryb przeprowadzania tych konsultacji wszelkie projekty aktów prawnych będą umieszczane w Biuletynie Informacji Publicznej – i wtedy zamieszczenie projektu w BIP pozwalałoby przyjąć, że organizacja miała możliwość zapoznania się z jego treścią. To jednak nie miało miejsca w omawianej sprawie, rada naruszyła zatem przepisy art. 5 UDPPiW, bo nie przedstawiła organizacjom pozarządowym projektu uchwały do zaopiniowania.

Warto jednak dodać, że – w ocenie WSA – tego rodzaju naruszenie nie stanowi podstawy do stwierdzenia nieważności uchwały; taką podstawą są tylko naruszenia prawa, „które mieszczą się w kategorii ciężkich, rażących naruszeń, przykładowo – w razie podjęcia uchwały przez organ niewłaściwy, braku podstawy prawnej do podjęcia uchwały określonej treści, niewłaściwego zastosowania przepisu prawnego będącego podstawą podjęcia uchwały, naruszenia procedury podejmowania uchwał.” Omawiany wyrok ma jednak – co istotne z perspektywy tematyki partycypacji publicznej – walor „dyscyplinujący” dla organów samorządowych, które nierzadko traktują konsultacje społeczne w sposób fasadowy.

Źródła: www.rp.pl, http://orzeczenia.nsa.gov.pl